Door Monique van Doorn, maatschappelijk ondernemer
​Als je blijft doen wat je deed, dan hou je wat je hebt. Een veranderende samenleving kan dat niet hebben, anders doen is daar noodzaak. Onderdeel van die samenleving is de zorg. Medewerkers kunnen  een sleutelrol bij transitie vervullen, tenminste als zij worden toegerust voor die uitdaging.
 
Van tekort naar overschot en omgekeerd
In 1984 behaalde ik mijn speld na het afronden van de in-serviceopleiding A-verpleegkunde. Ik was  een van de gelukkigen van de groep die een aanstelling kreeg, we voelden ons bevoorrecht. De groep collega’s die drie maanden later hun speld kwam ophalen verscheen demonstratief in het zwart, zij konden namelijk niet blijven en stonden na het behalen van hun diploma op straat. Cohorten van goede mensen zijn met dit zwalkende beleid opgeleid en zijn daar aan gewend geraakt. Dan weer was er een tekort aan menskracht en opeens was er weer een overschot.
 
21th century skills voor 'poetsters'
Inmiddels jaren verder en als ondernemer in de zorg vertrouwd met grote transitievraagstukken, sprak ik tijdens de introductie van de beweging Andere handen in 2012 met een gezelschap opleiders en managers  van een werkgeversclub over de droom van Andere handen community. Met behulp van sociale media zouden we slim en praktisch inhoud kunnen gaan geven aan anders doen in de zorg. De introductie van de learning community kon medewerkers versterken in de ontwikkeling van nieuwe 21th century skills waarmee ze zouden anticiperen steeds veranderende arbeidsmarktvragen. Mijn pleidooi om te gaan investeren in dit anders doen, juist op het niveau van de werkvloer van de zorg, kon rekenen op warme aandacht. De dooddoener tijdens een presentatie was de afsluitende vraag: waarom zouden we investeren in die poetsters?
 
De community is wel van start gegaan in co-creatie met witte raven. Het werd gekoppeld aan praktische initiatieven van sociaal leren en arbeidsmarktontwikkeling. Zo maakte het onder andere onderdeel uit van een arbeidsmarktprogramma 4500/45+, een preventie programma voor 45-plus medewerkers. Dit programma staat genoemd als oplossing in de brief van de Staatssecretaris  aan de Tweede Kamer als reactie op acties van de bonden in december 2015.  Dit anders leren en pro-actief scholen zou worden ingezet voor de thuiszorgmedewerkers die tussen wal en schip van de transitie terecht waren gekomen. Van een uitwerking is het (nog) niet gekomen…..vooralsnog doet men op het terrein van arbeidsmarktbeleid in de zorg wat men altijd deed.

​Beeldvorming door jo-jo-beleid
Ondertussen zijn wel tenminste 30.000 mooie mensen hun werk verloren. Veelal vrouwen van 40 plus, die jarenlang gezin en werk hebben gecombineerd en een schat aan praktische wijsheid hebben. Een volgende wervingscampagne is gestart: ‘De zorg heeft je weer nodig……’.  We zien de effecten van dit jo-jo-beleid op allerlei media nu terug. Cartoons van slovende medewerkers, discussies over onderbetaalde hulpen en beeldvorming dat ict en zorgmedewerkers geen goede combi vormen. Deze beelden kunnen direct naar de prullenbak als we samen anders leren doen.
 
Samen anders leren doen!
Hoe? Daarvoor zijn vele mogelijkheden. Denk aan meer technologie toepassingen of meer ontwikkeling van zelforganisatie of aan andere organisatievormen. De essentie is echter sociale innovatie, werkelijk anders doen in de praktijk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het afvlakken van de dominante aandacht voor zorg en ziekte terwijl tegelijkertijd meer aandacht voor het ontwikkelen van vitaliteit ontstaat. Mee (blijven) doen, ook als er gebreken zijn gaan we die met elkaar als uitdaging zien. De vergrijzende samenleving is dan geen bron van kommer en kwel, maar een kostbare verzameling van wijsheid, kennis en humor die helpt bij het verwerken van verlies wat er ook bij hoort. Zo gaan we het leven weer in al zijn facetten aan. Een enorme klus, want zorgvragers en zorgverleners zijn beiden gewend aan de huidige mores.
 
Waarde creëren
Interessant is dat zorgverleners hierbij van enorme waarde kunnen zijn. Zij kunnen ambassadeurs van sociale innovatie worden. Stimuleer innovatie, leer hen technologie te benutten en waardeer samenwerking met anderen. Samen anders doen, anders leren, anders samenleven. Een geweldige uitdaging. Wat zou het Ministerie van Leven daar in kunnen betekenen?
 
Monique van Doorn
Maatschappelijk ondernemer met Verder door anders doen
Initiatiefnemer van learning community Andere handen
 
Augustus 2017

door Liane den Haan – Directeur bestuurder ANBO
Laatst meldde mijn lokale supermarkt op Facebook dat ze veel vragen krijgen over thuisbezorging bij oudere buurtbewoners. Supermarktbezorgdiensten werken met online bestellingen, en niet iedereen kan daar tenslotte mee uit de voeten. Door de dienstverlening anders in te richten, kunnen meer mensen van de thuisbezorgservice gebruik maken. Ander voorbeeld: laatst kwam bij ANBO een leverancier van aangepaste tablets: door de bediening te versimpelen wordt de drempel voor mensen die nooit eerder met internet, computers of tablets in aanraking kwamen, lager. Zo wordt contact houden met de omgeving makkelijker en kan sociaal isolement tegen gegaan worden.

Het zijn maar twee voorbeelden, maar veel bedrijven beginnen eindelijk te begrijpen dat een ouder wordende bevolking een commerciële kans is. En dan niet op de betuttelende manier, waarbij er vooral naar kwetsbaarheden gekeken wordt, maar op een manier die recht doet aan de blijvende behoefte aan zelfredzaamheid en zelf beslissen. Het aantal 80-plussers groeit de komende jaren flink: van 700.000 nu naar zo’n twee miljoen in 2040. Dat is een markt, en heus niet één speciaal voor hulpmiddelen. Ik denk – zo even uit mijn hoofd - aan reizen, woningaanpassingen die het huis comfortabeler maken, cosmetica, slimme hulpjes voor tuinieren en allerlei gemaksdiensten. Want we worden niet alleen ouder, we blijven ook langer gezond.

We worden ouder met elkaar
Ouder worden en oud zijn begint een andere dimensie te krijgen. We leven langer en worden dus ouder. De meeste jaren leven we in goede gezondheid. Maar als je naar de wijze kijkt waarop ouderen in de media geportretteerd worden, dan is dat altijd in relatie tot zorg, hulpbehoevendheid en afhankelijkheid.
De beeldvorming over ouderen klopt niet langer met de realiteit. De meeste mensen blijven tot op hoge leeftijd redelijk vitaal. Ze ondernemen nog van alles en dragen in de vorm van vrijwilligerswerk en mantelzorg veel bij aan het welzijn in de samenleving. Pas in de laatste levensjaren dienen zich zwaardere beperkingen aan, kan het sociale netwerk uit elkaar vallen en is het van belang dat er een veilige omgeving gecreëerd wordt waar men zich prettig kan blijven voelen.
Met het beleid van de overheid om zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen zien we de zorg en ondersteuning verder veranderen. Er wordt een groter beroep gedaan op zelfredzaamheid en het sociale netwerk. Dit beleid sluit ook aan bij wat mensen zelf willen: eigen regie over het leven houden, eigen keuzes kunnen blijven maken en geen betutteling van bovenaf. Deze wens heeft ook weer gevolgen hoe we onze voorzieningen inrichten. De focus is meer komen te liggen wat iemand nog wél kan, in plaats van wat iemand niet kan. De beeldvorming moet veranderen; ouder worden moet in een ander daglicht komen te staan. En gezien de demografische ontwikkelingen is dit hoog nodig!
 
Ouder worden is geen ziekte, maar is leuk!
In 2050 is 1 op de 4 Nederlanders 65-plus. Het is makkelijk om in problemen te denken, want natuurlijk krijg je te maken met bepaalde beperkingen. Al is het alleen al dat het lichaam wat strammer wordt, de eerste leesbril rond je 40e is aangeschaft en dat je af en toe wat extra na moet denken om op een naam te komen. Hoe ouder je wordt, hoe meer je hier mee te maken krijgt. Maar dit hoeft niet te betekenen dat hierdoor de kwaliteit van leven als minder ervaren wordt. Integendeel! Het ervaren van een goede kwaliteit van leven hangt van hele andere zaken af.
 
Leeftijd doet er dus niet toe. Het gaat om wie je bent, wat jouw mogelijkheden zijn en welke keuzes jij zelf maakt.
 
Volg ons ook op Facebook, om zo met elkaar de beeldvorming te kantelen. Ouder worden moet leuk en prettig zijn. Vergrijzing is geen bedreiging, maar een kans op meer welzijn en welvaart!